Qua 10 năm thực hiện Nghị quyết 33-NQ/TW, văn hóa đã từng bước thấm sâu vào mọi lĩnh vực của đời sống xã hội, góp phần phát triển KT-XH và con người Phú Yên. Việc Phú Yên chủ động tổ chức nhiều hoạt động văn hóa, trong đó việc tạo điều kiện thuận lợi cho các đoàn làm phim sản xuất tại Phú Yên bước đầu đã mang lại hiệu quả nhiều mặt. Bộ phim truyện Ngày xưa có một chuyện tình (cũng chuyển thể từ tiểu thuyết cùng tên của nhà văn Nguyễn Nhật Ánh, Đạo diễn Trịnh Đình Lê Minh, bối cảnh chính tại Phú Yên) ra rạp từ ngày 01/11/2024, dự báo sẽ có thêm một làn sóng hiệu ứng truyền thông mới cho Phú Yên.

Đoàn làm phim Ngày xưa có một chuyện tình tại buổi chiếu ra mắt phim ở Phú Yên (thứ 3 từ trái qua: Đồng chí Đào Mỹ, TUV, Phó Chủ tịch UBND tỉnh, Đạo diễn Trịnh Đình Minh Vũ, áo dài vàng) Ảnh: TPT

Điện ảnh góp phần phát triển KT-XH Phú Yên

Sau bộ phim truyện Tôi thấy hoa vàng trên cỏ xanh của Đạo diễn Victor Vũ, ra rạp cuối năm 2015 (chuyển thể từ thiểu thuyết cùng tên của nhà văn Nguyễn Nhật Ánh, bối cảnh quay ở Phú Yên), đã tạo nên hiệu ứng truyền thông “hoa vàng cỏ xanh” khá tốt suốt tám năm qua. Phú Yên đã được nhiều người biết đến, nhiều nhà đầu tư quan tâm, giá bất động sản tăng theo, đặc biệt lĩnh vực du lịch tăng trưởng tốt. Trước thời điểm bộ phim nói trên công chiếu, tốc độ tăng trưởng khách du lịch của Phú Yên là 12-13%/năm. Sau 2015, tốc độ tăng trưởng khách du lịch tăng khoảng 25%/năm. Năm 2014, tổng lượt khách du lịch đến Phú Yên chỉ đạt hơn 750.000 lượt; đến năm 2019 (thời điểm trước dịch Covid-19) đạt hơn 1,8 triệu lượt khách, gấp 2,5 lần so với năm 2014. Tổng thu từ khách du lịch năm 2019 đạt gần 2.000 tỷ đồng, gấp 2,8 lần so với năm 2014. Năm 2022, “Du lịch Phú Yên” là một trong 03 từ khóa hàng đầu về địa điểm du lịch trên công cụ tìm kiếm Google Việt Nam; tổng doanh thu từ khách du lịch đạt gần 2.800 tỷ đồng. Dịp lễ 2/9/2024, Phú Yên đón 46.500 lượt khách, doanh thu từ du lịch đạt 93 tỷ đồng. Tuy còn khiêm tốn so với nhiều địa phương, nhưng đã là tín hiệu đáng mừng.

Hầu hết bối cảnh trong phim Ngày xưa có một chuyện tình cũng được quay tại một số địa phương thuộc huyện Tây Hòa, Tuy An… tỉnh Phú Yên. Cả hai bộ phim nói trên, bên cạnh nội dung dành cho tuổi mới lớn, hình ảnh  tập trung khai thác vẻ đẹp cảnh quan còn hoang sơ, quyến rũ của Phú Yên, đáp ứng ngay lập tức nhu cầu checkin của giới trẻ, nhu cầu du lịch khám phá của một đối tượng khách du lịch. Là vùng đất biên viễn giữa Đại Việt và Chiêm Thành với địa hình núi, sông, đồng, biển đủ cả, lại là vùng đất cộng cư của nhiều dân tộc Kinh, Hoa, Chăm, Ê đê, Ba na… Phú Yên còn có một chiều sâu về lịch sử, văn hóa như phần chìm của tảng băng. Nếu các nhà làm phim tiếp tục khai thác tốt di sản ấy, chắc chắn sẽ còn có nhiều bộ phim hấp dẫn hơn nữa.

Nhiều di sản làm nên tính cách con người, văn hóa Phú Yên

Các nhà nghiên cứu ví von Phú Yên như một căn phòng khổng lồ, phía bắc là dãy Cù Mông ranh giới giữa Bình Định và Phú Yên, nơi có giống chè Mã Dọ nổi tiếng. Phía nam là dãy Đại Lãnh, ranh giới giữa Khánh Hòa và Phú Yên, với núi Thạch Bi được mệnh danh là “nam phương đệ nhất trụ” (chỉ phiến đá trên núi Thạch Bi cao khoảng 80 m, cách xa vẫn có thể nhìn thấy). Đại Lãnh là hình ảnh được khắc vào cửu đỉnh dưới triều Nguyễn. Phía tây là vùng bán sơn địa, cao dần rồi giáp với tây nguyên. Lại có cao nguyên Vân Hòa khí hậu mát mẻ, cách TP. Tuy Hòa non 30 km, được du khách ví von là “Đà Lạt của miền duyên hải”. Nơi đây có Thiền viện Trúc Lâm, qui mô chỉ sau Thiền viện Trúc Lâm Đà Lạt. Phía đông Phú Yên, “mở cửa căn phòng” ra, là 189 km bờ biển.

Với một hình sông, thế núi, đồng bằng, biển cả như thế, gần như thiên nhiên đã ban tặng cho Phú Yên khá nhiều tiềm năng, lợi thế. Nhiều lợi thế ấy gần như còn nguyên vẹn vì thời gian qua Phú Yên chưa phát triển nhanh như nhiều địa phương khác.

Về núi, đã nhắc đến Thạch Bi. Ngay trong lòng TP. Tuy Hòa còn có núi Nhạn, trên núi Nhạn có tháp Nhạn, một tháp Chăm còn khá hoàn chỉnh được xây dựng từ thế kỷ thứ XII. Lại có thêm núi Chóp Chài, sẽ là tâm điểm khi TP. Tuy Hòa mở rộng không gian về hướng bắc và tây. Núi Chóp Chài chỉ cao 394 m nhưng được người dân Phú Yên ví von như một phong vũ biểu, “Chóp Chài mây phủ, đội mũ Đá Bia, ếch nhái kêu lia, trời mưa như trút”.

Về sông, từ độ cao hơn 1.500 mét trên đỉnh núi Ngọc Rô, sông Ba là con sông lớn nhất miền Trung, chảy qua 3 tỉnh  Kon Tum, Gia Lai và Phú Yên với diện tích lưu vực 13.900 km², đổ ra biển ở cửa Đà Rằng, thuộc TP. Tuy Hòa. Hành trình từ nguồn ra biển của sông Ba không chỉ bồi đắp phù sa cho đôi bờ mà còn là một hành trình di sản của nhiều tộc người sinh sống từ hàng trăm năm qua. Cùng với sông Ba, đập Đồng Cam do các kỹ sư người Pháp thiết kế, tổ chức thi công và đưa vào sử dụng từ năm 1932 đã giúp cho cánh đồng Tuy Hòa trở thành vựa lúa lớn nhất miền Trung. Nhiều cảnh trong phim Ngày xưa có một chuyện tình được quay bên những con đường, con mương, chiếc cầu… ven đồng lúa Tuy Hòa.

Bờ biển Phú Yên dài và ken dày đầm, vịnh, vũng, bãi, bờ với nhiều nơi còn rất hoang sơ. Khu resort Bãi Tràm Zannier khai thác đúng lợi thế ấy để trở thành khu nghỉ dưỡng 5 sao và liên tục lọt vào tốp 10 thế giới của nhiều cuộc bình chọn điểm đến. Ngoài ra, còn hàng loạt danh thắng ven biển đều là thắng cảnh, di tích lịch sử cấp quốc gia, nơi có những sản vật tiến vua dưới triều Nguyễn như các đầm Cù Mông, Ô Loan, các vịnh Xuân Đài, Vũng Rô gắn với con đường huyền thoại của những chuyến tàu “không số” trong chống Mỹ cứu nước.

Một ngôi nhà xây dựng năm 1978 tại một làng biển xã Hòa Hiệp Trung, TX Đông Hòa vừa được một đoàn làm phim chọn làm bối cảnh quay. Ảnh: TTH

Về giao thông, Phú Yên còn là điểm nối tuyến đường sắt Đông Dương tại Hảo Sơn, dưới chân Đèo Cả ngày 2/9/1936, nay thuộc thị xã Đông Hòa. Gành Đá Dĩa với những kiến tạo độc đáo về địa chất, và Tháp Nhạn, là 2 di tích quốc gia đặc biệt của Phú Yên.

Bên cạnh hệ sinh thái tự nhiên, Phú Yên còn là vùng đất có bề dày lịch sử trên 413 năm (1611-2024) với những chiến công, địa danh lẫy lừng qua 2 cuộc kháng chiến như chiến dịch Át Lăng trong chống Pháp, cuộc đồng khởi Hòa Thịnh, chiến thắng địa đạo gò Thì Thùng, chiến thắng đường 5…trong chống Mỹ cứu nước.

Về di sản văn hóa, Phú Yên cũng có những đại diện độc đáo như dân ca bài chòi (cùng một số tỉnh Nam Trung bộ đã được UNESCO công nhận là di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại), hò bá trạo, đua ngựa gò Thì Thùng, bộ đàn đá Tuy An…Đặc biệt, Phú Yên có những di sản độc đáo mà cả nước không có như 2 chiếc kèn đá, cố giáo sư Trần Quang Hải (con trai trưởng của cố giáo sư Trần Văn Khuê) cho rằng nó là tù và đá, mà theo ông được biết, cả thế giới chỉ mới phát hiện ở Indonesia và Việt Nam. Rồi bộ nhạc cụ trống đôi, cồng ba, chiêng năm, một sự hôn phối trong lĩnh vực âm nhạc của 2 tộc người Chăm và Ba na, sinh sống ở 2 huyện miền núi Đồng Xuân, Phú Yên và Vân Canh, Bình Định.

Ngoài ra, ẩm thực Phú Yên cũng vô cùng phong phú và độc đáo từ nguồn chí biển như bò một nắng, mắt cá ngừ đại dương, ốc nhảy Sông Cầu, cua huỳnh đế Ô Loan, xoài Đá Trắng tiến vua…

Hơn thế cả, con người Phú Yên chân chất, hiền hòa, mến khách, trọng nghĩa…được xem như một “đặc sản” độc đáo của vùng đất này.

Tại hội nghị chuyên đề về du lịch được Tỉnh ủy Phú Yên tổ chức mới đây, PGS.TS Phạm Trung Lương, một chuyên gia trong lĩnh vực du lịch gợi ý, nên chăng Phú Yên chọn lại slogan cho du lịch là: Phú Yên, điểm đến nghỉ dưỡng và trải nghiệm khác biệt!

Có lẽ với tất cả những lợi thế nêu trên, các nhà hoạch định chính sách về du lịch mới gợi ý như thế cho Phú Yên. Điều cần nói thêm là năm 2023, năm đầu tiên áp dụng chỉ số PAI (chỉ số do Hiệp hội Xúc tiến phát triển điện ảnh Việt Nam xây dựng, đánh giá sự quan tâm của các tỉnh, thành phố và nâng cao sức hấp dẫn của từng địa phương trong mời gọi các đoàn làm phim) với 10 địa phương tham gia và Phú Yên đang dẫn đầu về chỉ số này. Sau bộ phim Tôi thấy hoa vàng trên cỏ xanh, đến nay có 20 dự án phim được quay tại Phú Yên. Mong rằng, ngoài các bộ phim truyện nói trên, Phú Yên tiếp tục được chào đón các nhà làm phim khác, khai thác sâu hơn vỉa tầng di sản văn hóa, bề dày lịch sử của vùng đất này, để giúp công chúng hiểu hơn vùng đất mà hơn 400 năm trước tiền nhân đã ước vọng: đất Phú, trời Yên, góp phần xây dựng văn hóa, con người Phú Yên vững vàng bước vào kỷ nguyên mới của dân tộc.

TTH