Trong định hướng chiến lược đưa đất nước bước vào kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc, Tổng Bí thư Tô Lâm đặc biệt quan tâm đến lĩnh vực giáo dục và đạo tạo (GD&ĐT) gắn với chuyển đổi số, chuẩn bị nguồn nhân lực chất lượng cao cho đất nước bước vào kỷ nguyên mới. Tổng Bí thư nhấn mạnh: “Có cơ chế đột phá thu hút nhân tài trong và ngoài nước; xây dựng chiến lược phát triển nguồn nhân lực có kiến thức, kỹ năng và tư duy đổi mới, sáng tạo, đáp ứng yêu cầu của nền kinh tế số và Cách mạng công nghiệp lần thứ tư. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin, xây dựng nền tảng số kết nối, chia sẻ dữ liệu giữa các cơ quan, tổ chức. Mục tiêu đến năm 2030, Việt Nam sẽ đứng trong nhóm 50 quốc gia hàng đầu thế giới và xếp thứ 3 trong ASEAN về chính phủ điện tử, kinh tế số…”. Nhân kỷ niệm 42 năm ngày Nhà giáo Việt Nam (20/11/1982-20/11/2024), cùng nhìn lại thành tựu sau 10 năm đổi mới giáo dục và những vấn đề đặt ra trong bối cảnh hiện nay.
Tổng Bí thư Tô Lâm phát biểu kết luận Hội nghị toàn quốc quán triệt, triển khai thực hiện Nghị quyết Hội nghị lần thứ mười Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII. Ảnh: Nhật Bắc
Một số tồn tại, hạn chế trước đổi mới năm 1993
Theo Bộ GD&ĐT, có 4 tồn tại, hạn chế đó là: Quản lý giáo dục và đào tạo còn yếu kém; Đào tạo thiếu gắn kết với nghiên cứu khoa học, sản xuất, kinh doanh và nhu cầu của thị trường lao động; chưa chú trọng đúng mức việc giáo dục đạo đức, lối sống và kỹ năng làm việc; Đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục bất cập về chất lượng, số lượng và cơ cấu; một bộ phận chưa theo kịp yêu cầu đổi mới và phát triển giáo dục, thiếu tâm huyết, thậm chí vi phạm đạo đức nghề nghiệp; Đầu tư cho giáo dục và đào tạo chưa hiệu quả.
Ngày 04/11/2013, Ban Chấp hành Trung ương Đảng Khóa XI ban hành Nghị quyết số 29-NQ/TW “Về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế”. Nghị quyết 29 nhấn mạnh, cần tăng cường sự lãnh đạo của Đảng, sự quản lý của Nhà nước đối với GD&ĐT; Đổi mới thi, kiểm tra, đánh giá; Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ và đồng bộ các yếu tố cơ bản của GD&ĐT theo hướng phát triển phẩm chất, năng lực của người học; Phát triển đội ngũ nhà giáo, cán bộ quản lý giáo dục, đáp ừng yêu cầu đổi mới; Hoàn thiện hệ thống giáo dục quốc dân theo hướng mở, học tập suốt đời; Đổi mới chính sách, cơ chế tài chính, huy động sự tham gia đóng góp của toàn xã hội; Đổi mới quản lý, tăng quyền tự chủ và trách nhiệm giải trình; tăng cường quản lý chất lượng; Nâng cao chất lượng, hiệu quả nghiên cứu và ứng dụng khoa học, công nghệ, đặc biệt là khoa học giáo dục và khoa học quản lý học quản lý; Chủ động hội nhập và nâng cao hiệu quả hợp tác quốc tế trong giáo dục, đào tạo.
Sau 10 năm thực hiện Nghị quyết 29, ngành GD&ĐT đã đạt được nhiều kết quả quan trọng ở tất cả các bậc học, cả về số lượng và chất lượng.Thành tựu 10 năm sau đổi mới: Đến năm 2017, cả nước đã hoàn thành phổ cập giáo dục mầm non cho trẻ em 5 tuổi; giáo dục phổ thông chuyển hướng tích cực từ trang bị kiến thức sang phát triển toàn diện; giáo dục thường xuyên phát triển đa dạng về nội dung và hình thức; hoạt động khuyến học, khuyến tài được cộng đồng quan tâm… Giáo dục nghề nghiệp đã phát triển mạnh về số lượng và chú trọng nâng cao chất lượng, tuyển sinh 2013 - 2023 đạt 21 triệu người. Giáo dục đại học tăng cường tự chủ đã tạo ra động lực mới, tạo chuyển biến mạnh về chất lượng, đào tạo và nghiên cứu khoa học; một số cơ sở giáo dục đại học và nhóm ngành đào tạo được xếp hạng cao trong khu vực và thế giới. Số lượng sinh viện đạt 2,1 triệu người (tăng từ 186 lên 210 sinh viên trên một vạn dân) và 120 nghìn học viên sau đại học. Phương pháp dạy - học và công tác thi, kiểm tra, đánh giá chất lượng giáo dục được đổi mới theo hướng hiện đại, ngày càng thực chất, hiệu quả hơn. Đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục cơ bản được chuẩn hoá, từng bước bảo đảm số lượng, riêng giai đoạn 2022 - 2026: được giao bổ sung 65.980 biên chế giáo viên mầm non, phổ thông. Cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học được cải thiện, bước đầu đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục, đào tạo.
Bên cạnh đó, sau 10 năm đổi mới giáo dục, Bộ GD&ĐT cũng chỉ ra 6 tồn tại hạn chế như sau: Thể chế hóa còn chậm, thiếu tính đồng bộ, liên thông; Đổi mới quản lý còn thiếu hiệu lực, hiệu quả; Khó khăn trong thực hiện tự chủ; Việc thực hiện mục tiêu phổ cập GDMN cho trẻ 5 tuổi hoàn thành chậm 02 năm; Chưa hoàn thành giáo dục bắt buộc 9 năm; Công tác quán triệt Nghị quyết 29 ở một số nơi còn hình thức, chưa hiệu quả.
Bối cảnh quốc tế hiện nay đang đặt ra thời cơ lẫn thách thức đan xen cho GD&ĐT: Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, nhất là công nghệ số và trí tuệ nhân tạo phát triển mạnh mẽ, tác động sâu rộng, đa chiều, làm thay đổi các phương thức quản lý nhà nước, quản trị nhà trường và các mô hình giáo dục. Sự phát triển khoa học, công nghệ cũng tạo cơ hội cho giáo dục tiếp cận các phương pháp và kỹ thuật hiện đại, đa dạng hóa các mô hình học tập. Các loại hình giáo dục mới dựa trên công nghệ phát triển nhanh chóng. Sự thay đổi nhanh của công nghệ làm cho các ngành nghề cần có trong tương lai khó dự báo hơn, phức tạp hơn, việc đào tạo để đáp ứng yêu cầu các ngành nghề tương lai khó khăn hơn; yêu cầu đặt ra đối với chất lượng nguồn nhân lực ngày càng tăng.
Trong nước, sau 10 đổi mới, GD&ĐT có nhiều chuyển biến tích cực, tạo cơ sở để phát triển trong giai đoạn tới. Nguồn lực đầu tư cho lĩnh vực GD&ĐT còn hạn chế, nhất là ở vùng sâu, vùng xa, vùng có điều kiện khó khăn. Gia tăng dân số và đô thị hóa nhanh sẽ tạo áp lực lớn lên hệ thống hệ thống giáo dục trong việc đáp ứng nhu cầu học tập tăng nhanh ở những khu vực này. Những mặt trái của kinh tế thị trường và sự bùng nổ của truyền thông mạng xã hội ngày càng tác động mạnh đến sự phát triển của giáo dục và đào tạo.
Đ/c Phạm Đại Dương, Ủy viên BCH TW Đảng, Bí thư Tỉnh ủy, Trưởng Đoàn ĐBQH tỉnh, tặng quà cho em Trần Trung Kiên, giải Ba chung kết cuộc thi Đường lên đỉnh Olympia năm 2024. Ảnh: HKM
Quan điểm phát triển GD&ĐT của Đảng, Nhà nước ta luôn coi phát triển GD&ĐT là quốc sách hàng đầu, đóng vai trò động lực then chốt để phát triển đất nước. Đầu tư cho GD&ĐT là đầu tư cho phát triển, cần được ưu tiên đi trước trong các chương trình, kế hoạch đầu tư phát triển kinh tế - xã hội. Nhà nước ưu tiên đầu tư và thu hút các nguồn lực khác, tạo điều kiện để toàn xã hội tham gia, đóng góp cho phát triển giáo dục. Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ căn bản và toàn diện GD&ĐT. Tiếp tục chuyển mạnh quá trình giáo dục từ chủ yếu trang bị kiến thức sang phát triển toàn diện năng lực, phẩm chất, đặc biệt là năng lực đổi mới và sáng tạo của người học. Thực hiện tốt nguyên lý học đi đôi với hành, lý luận gắn liền với thực tiễn, giáo dục nhà trường kết hợp với giáo dục gia đình và xã hội. GD&ĐT là vì con người và hạnh phúc của con người, phát huy tối đa nhân tố con người, lấy con người làm trung tâm, chủ thể, mục tiêu, động lực và nguồn lực của sự phát triển, tạo nền tảng cho việc thực hiện mục tiêu dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh, đất nước phồn vinh và hạnh phúc. Đẩy mạnh xây dựng xã hội học tập tạo điều kiện cho mọi người dân được học tập và học thường xuyên, học suốt đời. Phát triển giáo dục bảo đảm về số lượng, chất lượng; hợp lý về cơ cấu trình độ, ngành nghề. Chủ động hội nhập quốc tế và tiếp thu, ứng dụng các thành tựu khoa học và công nghệ tiên tiến trên thế giới, đặc biệt là những thành tựu của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, công nghệ số, trí tuệ nhân tạo để hiện đại hóa giáo dục.
Mục tiêu tổng quát của GD&ĐT để đáp ứng nguồn nhân lực cho Việt Nam bước vào kỷ nguyên mới theo chỉ đạo của Tổng bí thư Tô Lâm là: Phát triển giáo dục Việt Nam hiện đại, phát huy truyền thống tốt đẹp của dân tộc, tiếp thu văn minh nhân loại, phát triển toàn diện con người Việt Nam, đáp ứng những yêu cầu mới của phát triển kinh tế - xã hội trong kỷ nguyên mới, thích ứng với cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư và các tiến bộ mới nhất của khoa học và công nghệ; chú trọng giáo dục đạo đức, nhân cách, phát huy tối đa tiềm năng, khả năng sáng tạo của mỗi cá nhân, tạo nền tảng cho việc thực hiện mục tiêu dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh, đất nước phồn vinh và hạnh phúc. Phát triển hệ thống giáo dục mở, đảm bảo công bằng và bình đẳng trong tiếp cận giáo dục, phục vụ học tập suốt đời, theo hướng chuẩn hóa, hiện đại hóa, dân chủ hóa, xã hội hóa, hội nhập quốc tế. Đến năm 2030, giáo dục Việt Nam đạt trình độ tiên tiến của khu vực châu Á và đến năm 2045 đạt trình độ tiên tiến của thế giới.
Để đạt được mục tiêu trên, Bộ GD&ĐT đã xây dựng 10 nhóm giải pháp trọng tâm, bao gồm: Hoàn thiện thể chế; Đổi mới quản lý giáo dục và quản trị nhà trường;. Thực hiện công bằng trong tiếp cận giáo dục; Phát triển mạng lưới cơ sở giáo dục đáp ứng nhu cầu học tập của người dân; Đổi mới nội dung, phương pháp dạy học, kiểm tra và đánh giá chất lượng giáo dục; Phát triển đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục; Bảo đảm nguồn lực tài chính và cơ sở vật chất cho phát triển giáo dục; Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ và tăng cường chuyển đổi số trong giáo dục; Đẩy mạnh nghiên cứu khoa học và đổi mới sáng tạo trong các cơ sở giáo dục đại học; Tăng cường hội nhập quốc tế.
Chúng ta tin tưởng, dưới sự chỉ đạo của TW Đảng, đứng đầu là Tổng Bí thư Tô Lâm, sự quan tâm, điều hành quyết liệt của Chính phủ, sự ủng hộ của toàn xã hội với truyền thống hiếu học, tôn sự trọng đạo suốt chiều dài lịch sử, Việt Nam sẽ sớm có nguồn nhân lực chất lượng cao, đưa đất nước tiến vào kỷ nguyên vươn mình ra thế giới của toàn dân tộc.
TTH
