Sáng 01/4/2025, tại Bảo tàng tỉnh, Ủy ban nhân dân tỉnh Phú Yên tổ chức Lễ công bố Quyết định của Thủ tướng Chính phủ công nhận bảo vật quốc gia Phù điêu Kala Núi Bà.

Bảo vật Quốc gia - Phù điêu Kala Núi Bà

Trước đó, ngày 31/12/2024, Phó Thủ tướng Chính phủ Lê Thành Long đã ký Quyết định số 1712/QĐ-TTg công nhận phù điêu Kala Núi Bà đang được lưu giữ tại Bảo tàng tỉnh Phú Yên là Bảo vật Quốc gia.

Phù điêu Kala Núi Bà được phát hiện trong hố khai quật di tích Núi Bà (thôn Mỹ Thạnh Đông, xã Hòa Phong, huyện Tây Hòa) cùng với việc phát hiện được nền móng của công trình kiến trúc đền tháp Champa tại đây. Sau khi phát hiện, đã được đưa về bảo quản, trưng bày ở Bảo tàng Phú Yên vào năm 1993.

Phù điêu Kala là tác phẩm điêu khắc đá thời Champa, chất liệu đá Túp Riolit Đaxit. Kích thước: cao 60cm, đề rộng 44cm, dày 17cm. Trọng lượng 105,5 kg. Về đặc điểm tạo hình, phù điêu Kala được tạo tác trên một khối đá hình lá nhĩ, đế bằng, đỉnh nhọn. Mặt phía trước thể hiện khuôn mặt Kala nhìn thẳng về phía trước.

Trong nghệ thuật điêu khắc Champa, Kala là một biểu hiện của thần Siva, đấng hủy diệt và tái tạo vũ trụ của Ấn Độ giáo. Kala có nghĩa là thời gian, tượng trưng cho sự hủy diệt, sự chết: Hủy diệt để tái tạo và chết để tái sinh. Phù điêu Kala có giá trị đặc biệt trong văn hóa Champa, là một thành phần quan trọng và có mối quan hệ hữu cơ mật thiết gắn kết thống nhất với kiến trúc đền tháp.

Sau khi được phát hiện và đưa về bảo quản, trưng bày ở Bảo tàng Phú Yên, phù điêu Kala đã được nhiều nhà khoa học và những người làm công tác bảo tàng quan tâm nghiên cứu. Từ các kết quả nghiên cứu, có thể khẳng định hiện vật phù điêu Kala phát hiện ở Núi Bà có niên đại vào thế kỷ XIV, thuộc phong cách nghệ thuật điêu khắc Tháp Mẫm (hay còn gọi là phong cách Bình Định). Đây là hiện vật duy nhất, thuộc phong cách Tháp Mẫm muộn, là chiếc đầu Kala cuối cùng, có niên đại muộn nhất. Đến nay, chưa phát hiện được chiếc đầu Kala nào có niên đại sau thế kỷ XIV. Điều này tạo nên giá trị độc bản của phù điêu Kala Phú Yên, nó mang ý nghĩa đại diện cho một phong cách nghệ thuật điêu khắc Champa.

Phó Chủ tịch UBND tỉnh Đào Mỹ trao quyết định của Thủ tướng Chính phủ công nhận bảo vật quốc gia Phù điêu Kala núi Bà cho lãnh đạo Sở VHTT&DL và Bảo tàng tỉnh.

Phù điêu Kala Núi Bà là bảo vật quốc gia đầu tiên của tỉnh Phú Yên được Thủ tướng Chính phủ công nhận. Điều này có ý nghĩa đặc biệt quan trọng đối với công tác bảo tồn và phát huy giá trị các di sản văn hóa trên địa bàn tỉnh nói chung và di sản văn hóa Champa nói riêng.

Phát biểu tại buổi lễ, đồng chí Đào Mỹ - Phó Chủ tịch UBND tỉnh Phú Yên đề nghị Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch thực hiện tốt việc quản lý, khai thác phát huy hiệu quả những giá trị của bảo vật quốc gia Phù điêu Kala Núi Bà, đồng thời tiếp tục nghiên cứu lựa chọn hiện vật đảm bảo tiêu chí quy định để lập hồ sơ khoa học đề nghị công nhận bảo vật quốc gia, hướng đến phát huy tốt nguồn lực từ hệ thống di sản văn hóa đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội của địa phương.

Kim Oanh