Chiều 12/11/2024, tại phiên chất vấn và trả lời chất vấn kỳ họp thứ 8, Quốc hội khóa XV, với sự tham dự của Tổng Bí thư Tô Lâm, Bộ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông (TT&TT) Nguyễn Mạnh Hùng và Đại tướng Lương Tam Quang, Uỷ viên Bộ Chính trị, Bộ trưởng Bộ Công an đã trả lời chất vấn về vấn đề xử lý những hành vi đưa tin giả, tin sai sự thật trên mạng xã hội.

Bộ trưởng Lương Tam Quang trả lời chất vấn trước Quốc hội, chiều 12/11. Ảnh: Báo CAND

Nội dung này có 36 đại biểu chất vấn, 9 đại biểu tranh luận. Đây không phải là vấn đề mới, nhưng hiện vẫn chưa có các giải pháp đủ mạnh để xử lý. Vì thế, nội dung này đã thu hút sự quan tâm đặc biệt của các vị đại biểu Quốc hội và cử tri cả nước.

Theo số liệu của Bộ TT&TT, đến tháng 1/2024, Việt Nam đã có khoảng 73 triệu người sử dụng mạng xã hội. Trong đó, Facebook gần 73 triệu tài khoản;  Facebook Messenger hơn 55 triệu tài khoản; Youtube 63 triệu tài khoản; TikTok gần 68 triệu tài khoản; Instagram hơn 10 triệu tài khoản; Linkedin 7,5 triệu tài khoản; Twitter-X gần 5,8 triệu tài khoản. Các chuyên gia an ninh mạng nhận định, không gian mạng là “mảnh đất” màu mỡ cho tin giả phát tán. Thời gian qua, mạng xã hội xuất hiện nhiều vấn đề mới, trong đó có tin giả, tin sai sự thật. Các cụm từ: “Hate speech” (phát ngôn thù hận), “Cyber-bullying” (bắt nạt trên mạng), “Fake news”, “Misinformation”, “Disinformation” (tin giả, tin sai sự thật, thông tin xuyên tạc), giờ đây, không còn xa lạ với người dùng mạng xã hội, nhất là giới trẻ.

Hiện nay, các quốc gia đều đưa ra định nghĩa về tin giả với nhiều cách tiếp cận khác nhau. Nhưng tựu trung, nội hàm của tin giả: Là những thông tin sai sự thật được cố ý đăng tải, lan truyền nhằm mục đích không chính đáng, gây hiểu lầm cho người đọc, người xem hoặc những thông tin có một phần sự thật nhưng không hoàn toàn chính xác do không được kiểm chứng, xác minh hoặc bị phóng đại, suy diễn, làm thay đổi bản chất của sự việc, thường xuất hiện dưới dạng tin tức và được lan truyền chủ yếu trên mạng xã hội.

Bộ trưởng Lương Tam Quang cho biết, hậu quả của việc đưa tin giả, tin sai sự thật trên không gian mạng là rất lớn, gây nhiều hệ luỵ nghiêm trọng, nó trở thành mối đe doạ lớn đối với tình hình kinh tế - xã hội, đe doạ trực tiếp tới chủ quyền quốc gia và an ninh toàn cầu. Theo Bộ trưởng, các hành vi vi phạm pháp luật phổ biến trên mạng xã hội hiện nay bao gồm: Tạo dựng, tán phát, đăng tải, chia sẻ, lưu trữ tin giả, tin sai sự thật; xuyên tạc chủ trương của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước, phá hoại khối đại đoàn kết. Xuyên tạc, bôi nhọ, hạ uy tín các tổ chức, cá nhân, gây hoang mang, ảnh hưởng đến sức khoẻ, đời sống sinh hoạt của Nhân dân. Xâm phạm quyền và lợi ích hợp pháp, ảnh hưởng đến uy tín, danh dự của các tổ chức, cá nhân; thông tin giả, sai sự thật nhằm "câu view, câu like", thậm chí trục lợi, lừa đảo. Hành vi phát trực tiếp (livestream) trên nền tảng mạng xã hội để phát ngôn, tuyên truyền những nội dung chứa tin giả, tin sai sự thật tác động tiêu cực tới tâm trạng xã hội và tình hình an ninh trật tự. "Hệ luỵ của tin giả ảnh hưởng phát triển kinh tế cũng rất lớn, đặc biệt đối với thị trường chứng khoán, tài chính, bất động sản là rất rõ nét. Có những thông tin gây thiệt hại vốn hoá nhiều nghìn tỷ đồng trên thị trường chứng khoán" - Bộ trưởng nhấn mạnh.

Bên cạnh việc đưa tin giả, theo Bộ trưởng Lương Tam Quang, thời gian qua trên mạng xã hội còn nổi lên hành vi lập, sử dụng hội nhóm tiêu cực, tác động, gây nhận thức lệch lạc, kích động những hành vi lệch chuẩn, bạo lực, cổ suý hủ tục, mê tín dị đoan, đồi truỵ, kích dục...; hành vi tạo lập hội, nhóm thông tin đối phó, kích động phản kháng, chống đối lại lực lượng chức năng. Ví dụ, trên lĩnh vực giao thông nổi lên các hội, nhóm như: "Báo chốt 141", "Thông chốt kiểm soát nồng độ cồn"... Cùng với đó là hành vi tạo lập các hội, nhóm mua bán ngoại tệ, tiền giả, giấy tờ, văn bằng chứng chỉ giả, sách, báo, ấn phẩm bị cấm lưu hành; mua bán ma tuý, mua bán vũ khí, vật liệu nổ...

Trong khi đó, Bộ trưởng Bộ TT&TT Nguyễn Mạnh Hùng cho biết: hiện các nhà cung cấp dịch vụ xuyên biên giới đã thực hiện khá tốt các quy định pháp luật của Việt Nam, góp phần lành mạnh hoá trên mạng xã hội. Tỷ lệ gỡ bỏ thông tin sai sự thật trên mạng xã hội của các nền tảng đều duy trì ở mức trên 90%. Vấn đề hợp tác quốc tế từng bước có hiệu quả tích cực... Bộ Công an, Bộ TT&TT cùng các bộ ngành liên quan, thời gian qua đã đẩy mạnh hợp tác quốc tế về công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm với các cơ quan thực thi pháp luật nước ngoài. Các bên đều thống nhất việc hợp tác, chia sẻ thông tin, trên nguyên tắc không để bất cứ một tổ chức, cá nhân nào ở nước ngoài có hành vi đưa thông tin giả, tin sai sự thật gây ảnh hưởng đến an ninh quốc gia, trật tự an toàn xã hội, gây ảnh hưởng đến tổ chức, cá nhân của nước khác...

Các vị đại biểu Quốc hội cũng như cử tri cả nước đều cho rằng, hiện nay, chế tài đã có nhưng chưa đủ sức răn đe, thiếu định lượng nên tình trạng đưa tin giả còn diễn biến phức tạp và có chiều hướng gia tăng. Hiện nay, trách nhiệm pháp lý đối với những đối tượng đưa tin giả, tin sai sự thật theo quy định của pháp luật  có thể bị xử lý hành chính hoặc hình sự theo Nghị định của Chính phủ hoặc các điều của Bộ luật Hình sự. Tuy nhiên, mức xử phạt hành chính hiện chưa đủ sức răn đe. Theo Nghị định 15 của Chính phủ quy định khung xử phạt từ 5-10 triệu đồng, các cơ quan chức năng lâu nay chỉ xử lý ở mức 7,5 triệu đồng.

Về giải pháp trong thời gian tới, hai vị Bộ trưởng Lương Tam Quang và Nguyễn Mạnh Hùng đều cho rằng: trước hết, các cơ quan chức năng cần nắm kỹ, kịp thời tình hình, khi đấu tranh thì cần quyết liệt, xử lý nghiêm theo đúng quy định của pháp luật đối với các đối tượng vi phạm pháp luật khi đưa tin giả trên không gian mạng và mạng xã hội. Đồng thời, cần các quy định mang tính định lượng cụ thể để xác định xử lý hành chính hay truy cứu trách nhiệm hình sự đối với các hành vi đưa tin giả, tin sai sự thật trên không gian mạng và mạng xã hội. Ví dụ, việc xúc phạm danh dự, nhân phẩm người khác đến mức độ nào thì được xác định là nghiêm trọng? Trong khi đó, chỉ cần thực hiện hành vi bịa đặt hoặc lan truyền những điều biết rõ là sai sự thật, xúc phạm nghiêm trọng đến danh dự, nhân phẩm người khác, gây ra nhiều hậu quả khó lường, đã đủ yếu tố cấu thành tội phạm.

Giải pháp nữa là công tác đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch, tin giả, tin sai sự thật. Nhiệm vụ này, Ban chỉ đạo 35 các cấp, ngành tuyên giáo, các cơ quan báo chí truyền thông và cả hệ thống chính trị phải vào cuộc thường xuyên, liên tục. Công tác dự báo, định hướng dư luận, ý thức cảnh giác của người dân, nhất là người sử dụng mạng xã hội hiện nay cũng là nhiệm vụ quan trọng của ngành tuyên giáo.

Thực hiện đồng bộ các giải pháp trên, Việt Nam mới tạo ra được sức đề kháng với tin giả, tin sai sự thật, nhất là các thông tin xuyên tạc, kích động. Đồng thời, các cơ quan chức năng phải đấu tranh và ngăn chặn kịp thời thủ đoạn của đối tượng cố tình vi phạm trên mạng xã hội để bảo vệ không gian mạng Việt Nam lành mạnh, góp phần lan tỏa thông điệp: Việt Nam là điểm đến an toàn, cả trên không gian thực và không gian mạng.

TTH