Ngày 26/11/2024, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính ký Bằng xếp hạng Di tích Quốc gia đặc biệt Đường Hồ Chí Minh trên biển. Bằng xếp hạng Di tích Quốc gia đặc biệt Đường Hồ Chí Minh trên biển được cấp cho thành phố Hải Phòng (cảng xuất phát) cùng các tỉnh mở bến: Phú Yên, Bà Rịa - Vũng Tàu và Cà Mau.

Bằng xếp hạng Di tích Quốc gia đặc biệt Đường Hồ Chí Minh trên biển

Đường Hồ Chí Minh trên biển là tên gọi của tuyến đường vận tải chiến lược trên biển Đông trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước - một trong những phát kiến xuất sắc của Đảng ta và Chủ tịch Hồ Chí Minh; biểu tượng sáng ngời của chủ nghĩa anh hùng cách mạng, của trí tuệ và bản lĩnh Việt Nam. Vượt sóng dữ, sự vây ráp của kẻ thù, những chuyến tàu “Không số” đã chở hàng ngàn tấn vũ khí, đạn dược, thuốc men, nối liền hậu phương lớn miền Bắc xã hội chủ nghĩa với tiền tuyến lớn miền Nam và viết nên huyền thoại của một dân tộc anh hùng.

Trước yêu cầu phát triển của cách mạng miền Nam, để kịp thời chi viện cho các chiến trường, sau thời gian nghiên cứu, thử nghiệm, rút kinh nghiệm và chuẩn bị về mọi mặt, ngày 23/10/1961, Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng quyết định thành lập Đoàn vận tải thủy 759, tiền thân của Lữ đoàn 125 Hải quân. Trung tuần tháng 8/1962, Quân ủy Trung ương thông qua Nghị quyết “Mở đường vận chuyển chiến lược biển”. Bắt đầu từ đây, Đoàn 759 bước vào một giai đoạn vận chuyển mới, với những chiếc tàu được hoán cải thành tàu đánh cá, không có số hiệu cố định, xen kẽ, trà trộn vào những đoàn tàu đánh cá của ngư dân địa phương.

Đêm 11/10/1962, Đoàn 759 thực hiện chuyến tàu chi viện đầu tiên. Với tinh thần “tất cả vì miền Nam ruột thịt”, con tàu mang mật danh “Phương Đông 1” do đồng chí Lê Văn Một làm Thuyền trưởng, đồng chí Bông Văn Dĩa làm Chính trị viên đã rời Bến K-15 tại Đồ Sơn (Hải Phòng), đem theo 30 tấn vũ khí hướng vào Nam. Sau nhiều ngày lênh đênh trên biển, vượt muôn trùng khó khăn, thử thách, Tàu cập bến Vàm Lũng (Cà Mau) an toàn, đánh dấu một sự kiện quan trọng - "Đường Hồ Chí Minh trên biển" đã được khai thông.

Di tích Đường Hồ Chí Minh trên biển tại Vũng Rô (xã Hoà Xuân Nam, thị xã Đông Hoà, tỉnh Phú Yên)

Trong suốt 14 năm hoạt động (1961-1975), bằng trí thông minh, lòng dũng cảm, ý chí sắc đá, quyết tâm giành độc lập, tự do, thống nhất đất nước cho dân tộc, cán bộ, chiến sĩ của “Đoàn tàu Không số” cùng cán bộ, chiến sĩ lực lượng vũ trang, nhân dân các tỉnh mở bến đã đoàn kết, đồng lòng biến những điều không thể thành có thể, dệt nên huyền thoại bất tử “Đường Hồ Chí Minh trên biển”.

Tại Phú Yên, hoạt động từ ngày 28/11/1964 đến đầu năm 1965, Bến Vũng Rô đã đón thành công 3 chuyến tàu (riêng chuyến thứ 4, Tàu 143 chuyển hướng từ bến Lộ Diệu gặp sự cố, bị địch phát hiện, buộc phải huỷ tàu); tiếp nhận và vận chuyển an toàn hàng trăm tấn vũ khí, hàng hóa, cung cấp hàng vạn khẩu súng, hàng chục tấn đạn, thuốc nổ, thuốc chữa bệnh. Nhờ đó, tạo điều kiện cho quân và dân 3 tỉnh Phú Yên, Khánh Hòa, Đắk Lắk đánh thắng Mỹ - ngụy trên chiến trường, góp phần quan trọng cùng quân dân cả nước làm nên thắng lợi vang dội của cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước.

Ngày 18/6/1997, Bến tàu Không số Vũng Rô được Ðảng, Nhà nước công nhận Di tích lịch sử cấp quốc gia.

Sáng 28/11/2024, tại Khu Di tích Vũng Rô (xã Hoà Xuân Nam, thị xã Đông Hoà) sẽ diễn ra Lễ kỷ niệm 60 năm bến Vũng Rô tiếp nhận chuyến hàng đầu tiên của tàu Không số vào bến (28/11/1964-28/11/2024). Tại Lễ kỷ niệm, tỉnh Phú Yên sẽ vinh dự công bố và đón nhận Bằng xếp hạng Di tích Quốc gia đặc biệt Đường Hồ Chí Minh trên biển.

H.A