Tư tưởng Hồ Chí Minh về dân chủ và xây dựng nền dân chủ xã hội chủ nghĩa là di sản lý luận cốt lõi, thấm đẫm tinh thần “vì nhân dân, do nhân dân, phục vụ nhân dân”. Với Hồ Chí Minh, dân chủ không chỉ là mục tiêu mà còn là động lực để bảo đảm tự do, hạnh phúc, công bằng, đồng thời thúc đẩy đất nước phát triển bền vững. Tư tưởng này đặt nền tảng cho việc xây dựng một xã hội công bằng, dân chủ, văn minh, định hướng cho công cuộc đổi mới và phát triển đất nước trong thời đại mới.

Nông dân xã Ái Quốc, huyện Nam Sách, tỉnh Hải Dương báo cáo kết quả sản xuất với Chủ tịch Hồ Chí Minh (ngày 31-5-1957)_Nguồn: hochiminh.vn

Bản chất cốt lõi của dân chủ và vây dựng nền dân chủ xã hội chủ nghĩa theo tư tưởng Hồ Chí Minh

Hồ Chí Minh khẳng định dân chủ là “của quý báu nhất của nhân dân”[1], là quyền làm chủ thực chất, nơi mọi lợi ích đều hướng đến nhân dân và mọi quyền hạn đều thuộc về nhân dân. Dân chủ không giới hạn ở lĩnh vực chính trị mà phải bao quát kinh tế, văn hóa, xã hội, thể hiện qua việc nhân dân được tự do bày tỏ ý kiến, tham gia hoạch định chính sách, giám sát và phản biện. Người nhấn mạnh rằng dân chủ là điều kiện tiên quyết để bảo đảm tự do, hạnh phúc và công bằng, không chỉ tồn tại trên văn bản mà phải được hiện thực hóa qua hành động cụ thể. Nhân dân không chỉ bầu ra chính quyền mà còn có quyền kiểm soát hoạt động của cán bộ, như lời Người viết: “Nước ta là nước dân chủ… Chính quyền từ xã đến trung ương do dân cử ra”[2]. Tư tưởng này đặt nhân dân làm trung tâm, tạo nền tảng cho khối đại đoàn kết dân tộc và sự phát triển bền vững.

Trong xây dựng nền dân chủ xã hội chủ nghĩa, Hồ Chí Minh xác định nhân dân là chủ thể tối cao của quyền lực nhà nước, khác biệt với dân chủ tư sản chỉ phục vụ thiểu số đặc quyền. Dân chủ xã hội chủ nghĩa hướng đến lợi ích của số đông, đặc biệt là giai cấp lao động, và phải được thực thi trong khuôn khổ pháp luật để đảm bảo hiệu quả. Hồ Chí Minh nhấn mạnh rằng “dân chủ phải có tổ chức”[3], phản ánh sự kết hợp hài hòa giữa quyền làm chủ và trách nhiệm. Để hiện thực hóa nền dân chủ, Hồ Chí Minh yêu cầu xây dựng một Nhà nước của dân, do dân, vì dân, với bộ máy công quyền minh bạch, phục vụ nhân dân, tránh quan liêu, tham nhũng. Người khẳng định cán bộ, công chức phải là “công bộc của dân”[4]. Hồ Chí Minh khuyến khích nhân dân góp ý, phê bình để hoàn thiện chính quyền, như trong kháng chiến, Người thường xuyên kêu gọi dân chúng gửi ý kiến đến chính quyền để cải cách chính sách. Dân chủ, theo Hồ Chí Minh, phải được thực hiện toàn diện, từ kinh tế với việc phân phối công bằng, trao quyền sử dụng đất cho nông dân, đến văn hóa với tiếp cận giáo dục bình đẳng; về mặt xã hội với các chính sách xóa đói giảm nghèo, bình đẳng giới... Mặt khác, Người cũng nhấn mạnh giáo dục ý thức dân chủ, nâng cao nhận thức về quyền và nghĩa vụ cho cả nhân dân và cán bộ, giúp nhân dân chủ động tham gia quản lý xã hội.

Hội thảo khoa học với chủ đề “Giá trị thực tiễn của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh trong kỷ nguyên mới - kỷ nguyên vươn mình của dân tộc” tại  Trường Chính trị tỉnh Phú Yên

Ý nghĩa thực tiễn trong thời đại mới

Tư tưởng Hồ Chí Minh về dân chủ mang ý nghĩa thực tiễn sâu sắc trong thời đại ngày nay, định hướng cho việc xây dựng một xã hội công bằng, dân chủ, văn minh. Các chính sách như Luật Tiếp cận thông tin năm 2016 hay các cuộc đối thoại trực tiếp giữa lãnh đạo và dân là minh chứng cụ thể, tạo điều kiện để nhân dân tham gia quản lý nhà nước. Tư tưởng này góp phần nâng cao hiệu quả quản lý, hạn chế tham nhũng, quan liêu. Các phong trào “Dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra” và việc công khai ngân sách địa phương ở nhiều tỉnh thành giúp nhân dân giám sát chi tiêu công, thể hiện tinh thần dân chủ thực chất. Trong bối cảnh hiện nay, trên không gian mạng xuất hiện các luận điệu xuyên tạc về dân chủ thì tư tưởng Hồ Chí Minh là vũ khí lý luận sắc bén, bác bỏ quan điểm sai trái, củng cố niềm tin vào con đường chủ nghĩa xã hội. Việc Việt Nam mở rộng quyền dân chủ, duy trì ổn định chính trị và tăng trưởng kinh tế là minh chứng rõ nét của tư tưởng Hồ Chí Minh.

Tư tưởng Hồ Chí Minh về dân chủ và xây dựng nền dân chủ xã hội chủ nghĩa là giá trị trường tồn, định hướng cho công cuộc đổi mới hôm nay. Thấm nhuần và vận dụng tư tưởng này sẽ giúp chúng ta xây dựng một xã hội công bằng, dân chủ, văn minh, hướng tới sự phát triển bền vững và hạnh phúc cho toàn dân.

Quốc Bảo

--------------------------------

[1] Hồ Chí Minh, Toàn tập, tập 10, Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 2011, tr. 456.

[2] Hồ Chí Minh, Toàn tập, tập 7, Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 2011, tr. 23.

[3] Hồ Chí Minh, Toàn tập, tập 5, Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 2011, tr. 189.

[4] Hồ Chí Minh, Toàn tập, tập 8, Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 2011, tr. 315.