Phát triển kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn là xu hướng nhiều quốc gia đang thực hiện, trong đó chuyển đổi số (CĐS) đóng vai trò quan trọng. Kế hoạch CĐS của ngành nông nghiệp Phú Yên trong năm 2024 là phát triển nông nghiệp công nghệ cao theo hướng chú trọng nông nghiệp thông minh, nông nghiệp chính xác; xây dựng cơ sở dữ liệu chuyên ngành tại các chuyên ngành nông nghiệp và phát triển nông thôn; hệ thống phát hiện sớm các điểm cháy rừng.

Phú Yên là một tỉnh nông nghiệp là cơ bản, trong đó có kinh tế hợp tác xã (HTX). Vì vậy các hợp tác xã cũng không thể đứng ngoài nhiệm vụ trên, vì CĐS là tổng thể và toàn diện.

Thu hoạch dứa Đồng Din. Ảnh: Báo Phú Yên

Kinh tế HTX của Phú Yên đang có chiều hướng tăng trưởng tốt

Phú Yên hiện có hai liên hiệp hợp tác xã, 70 tổ hợp tác và 194 hợp tác xã đang hoạt động. Tính hết 7 tháng năm 2024, có 7 tổ hợp tác, 13 HTX thành lập mới, nâng tổng số tổ hợp tác toàn tỉnh lên 70 tổ và có 194 HTX đang hoạt động, tổng vốn là 697,2 tỷ đồng, trong đó vốn điều lệ 342,9 tỷ đồng. Đây là tín hiệu đáng mừng của kinh tế HTX sau thời gian dài trầm lắng.

Ngoài các sản phẩm cây trồng, vật nuôi do tổ hợp tác, HTX làm ra, Phú Yên đã có 31 sản phẩm OCOP của 18 HTX nông nghiệp, trong đó 31 sản phẩm OCOP được tỉnh công nhận, với 5 sản phẩm 4 sao.

Trên địa bàn Phú Yên còn có bốn Quỹ tín dụng Nhân dân đang hoạt động. Doanh thu bình quân của HTX, liên hiệp HTX ước bình quân khoảng 3,4 tỷ đồng/HTX/năm (đạt 85% so với kế hoạch năm 2024). Trong đó, doanh thu đối với thành viên là 2,21 tỷ đồng/HTX/năm (đạt 78,93% so với kế hoạch)… Các tổ hợp tác, HTX trên địa bàn Phú Yên đã thu hút việc làm thường xuyên cho hơn 3.000 lao động.

Ông Lê Thanh Lam, Chủ tịch Liên minh HTX tỉnh Phú Yên cho biết, thời gian qua, hoạt động của HTX có chuyển biến tích cực, Phú Yên đã có một số HTX điển hình hoạt động hiệu quả. Cũng theo ông Lam, các tổ chức kinh tế của tỉnh tiếp tục duy trì việc nâng cao chất lượng dịch vụ hỗ trợ thành viên, mở rộng liên doanh, liên kết trong sản xuất, kinh doanh, phát triển nông nghiệp gắn với sản xuất công nghiệp trong nông thôn, xây dựng một số mô hình chuỗi giá trị sản phẩm lĩnh vực nông nghiệp, và bắt đầu có sự nhận thức sâu sắc trong chuyển đổi số, ứng dụng công nghệ vào qui trình từ sản xuất đến tiêu thụ sản phẩm...

Chuyển đổi số kinh tế nông nghiệp của thế giới

CĐS là quá trình chuyển đổi từ phương thức sản xuất tự động hóa sang phương thức sản xuất thông minh hóa. Tự động hóa là hình thái sản xuất đặc trưng của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 3 (CMCN 3), còn thông minh hóa là hình thái sản xuất đặc trưng của CMCN 4. Như thế, cũng có thể nói CĐS là quá trình chuyển từ CMCN 3 sang CMCN 4.

Động lực của quá trình này là công nghệ số. Những thành tựu to lớn mà công nghệ số đạt được vào đầu thế kỷ 21 và đạt tới độ chín từ sau 2010 đã làm thay đổi thế giới. Dựa vào công nghệ số, người ta thiết kế được những hệ thống tự động thông minh, thay thế con người làm những công việc mà trước đó con người vẫn phải tự làm, dù có sự hỗ trợ của máy tính, bắt đầu từ những việc đơn giản như điều khiển tưới cây, cho vật nuôi ăn tự động,... tới những hoạt động phức tạp có tính tổ chức cao như phương tiện tự lái (ô tô, tàu điện ngầm, tàu biển, máy bay, UAV…), cánh đồng tự canh tác, hầm mỏ tự khai thác, hệ thống cảng tự bốc xếp hàng hóa,… như sẽ được đề cập dưới đây.

Một ví dụ rõ hơn. Từ xưa đến nay, nghề nông luôn được xem là nghề vất vả, nặng nhọc, sinh lời ít và chịu nhiều rủi ro. Đó là nghề lâu đời nhất của nước ta, nghề có nhiều người tham gia nhất với khoảng 70% dân số làm nghề nông hoặc có liên quan đến nghề nông. Vì vất vả, rủi ro nên trong thâm tâm, người nông dân luôn mơ ước “Giá mà có cái máy nào đó làm thay mình!”. Ước mơ đó không phải viển vông mà có thể trở thành hiện thực trong kỷ nguyên số. Tạo ra những “cánh đồng tự canh tác” là mục tiêu trực tiếp của quá trình CĐS trong nông nghiệp. Trên thế giới đã xuất hiện nhiều mô hình “nông nghiệp thông minh” nơi máy móc tự làm việc, từ làm đất, gieo trồng, chăm sóc đến thu hoạch mà không có sự can thiệp của con người, trừ khi cần thiết.

Sử dụng các công nghệ số vào sản xuất nông nghiệp người ta nhận ra rằng máy còn làm tốt hơn con người! Cụ thể là máy làm đất (cày, xới, làm phẳng,…) có thể đo được các thông số kỹ thuật của đất như độ pH, độ dinh dưỡng, độ thoáng khí, độ nhiễm mặn, nhiễm phèn (nếu có),… và có thể xử lý ngay lập tức (theo thời gian thực) nếu được trang bị cơ chế cân bằng hệ sinh thái tự nhiên. Đó là điều con người không làm được. Hệ thống công nghệ số có thể xác định được nhu cầu dinh dưỡng, khoáng chất và nước của cây và điều tiết chúng vừa đủ cho cây trồng trong suốt quá trình phát triển. Tất cả mang lại cho nông nghiệp bộ mặt hoàn toàn mới, với những khái niệm rất mới: Nông nghiệp số, nông nghiệp thông minh, nông nghiệp chính xác.

Mô hình nông nghiệp thông minh. Ảnh: Vicon

Và những khởi đầu chuyển đổi số kinh tế HTX ở Phú Yên

Huyện Phú Hòa hiện có diện tích khoảng 400 ha dứa (khóm) chất lượng cao. Sản lượng khóm hằng năm ước đạt 1.200 tấn, năng suất bình quân 3 tấn/ha/năm. Tuy nhiên, khi thu hoạch, người nông dân phải vất vả tìm đầu ra cho dứa, nhưng giá cả bấp bênh. Chính vì thế, việc HTX Nông nghiệp kinh doanh tổng hợp Đồng Din ra đời, đầu tư máy móc, áp dụng công nghệ để chế biến sản phẩm từ dứa, liên kết với người trồng, bao tiêu sản phẩm, nhất là qua thương mại điện tử, là hướng tiếp cận với CĐS kinh tế HTX đúng xu thế. Hiện nay, HTX này đã sản xuất theo công nghệ hiện đại, áp dụng hệ thống quản lý chất lượng tiên tiến ISSO, HACCP đáp ứng được nhu cầu của nhiều thị trường. Sản phẩm đã có nhãn hiệu, chỉ dẫn truy xuất nguồn gốc, đáp ứng yêu cầu về an toàn thực phẩm. Đây chỉ là một ví dụ trong nhiều mô hình kinh tế nông nghiệp, kinh tế HTX ứng dụng công nghệ, CĐS tại nay ở Phú Yên.

Ông Lê Tấn Hổ, Phó Chủ tịch Thường trực Ủy ban nhân dân tỉnh Phú Yên, Trưởng Ban chỉ đạo đổi mới phát triển kinh tế tập thể tỉnh Phú Yên cho biết: thực hiện Nghị quyết số 20-NQ/TW, ngày 16/6/2022 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII về tiếp tục đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả kinh tế tập thể trong giai đoạn mới, Tỉnh ủy Phú Yên đã ban hành Chương trình hành động số 25-CTr/TU ngày 6/2/2023; UBND tỉnh ban hành Kế hoạch số 99/KH-UBND ngày 26/4/2023, UBND các huyện, thị xã, thành phố trên địa bàn tỉnh cũng đã ban hành Kế hoạch của địa phương để triển khai Kế hoạch số 99/KH-UBND. Theo đó, UBND tỉnh sẽ tiếp tục chỉ đạo các đơn vị, địa phương tuyên truyền Luật HTX năm 2012; quán triệt các Nghị quyết của Trung ương, Chương trình hành động, Kế hoạch của Tỉnh ủy, UBND tỉnh và các văn bản chỉ đạo của Trung ương, địa phương về phát triển kinh tế tập thể, HTX đến cán bộ, đảng viên và người dân trên địa bàn quản lý. Ngoài ra, Phú Yên cũng đã ban hành Quyết định số 1610/QĐ-UBND về Phê duyệt Chương trình hỗ trợ phát triển HTX nông nghiệp trong tái cơ cấu ngành nông nghiệp và xây dựng nông thôn mới trên địa bàn tỉnh giai đoạn 2023-2025 và đến năm 2030. Đây là những cơ sở pháp lý rất quan trọng để ngành nông nghiệp Phú Yên nói chung, kinh tế HTX nói riêng đẩy mạnh ứng dụng công nghệ, CĐS trong thời gian tới.

Trần Thanh Hưng, TUV, Phó Trưởng Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy. Cố vấn chuyên môn: TS Nguyễn Tuấn Hoa, chuyên gia CĐS quốc gia